Patiënten die chemotherapie krijgen kunnen last krijgen van het mondslijmvlies. Hierbij kan de mondholte en het tandvlees ontstoken raken wat kan leiden tot blaartjes, zwelling, roodheid en pijn. Dit heet orale mucositis (oros = mond, mucositis = slijmvliesontsteking). Deze bijwerking kan gevolgen hebben voor eten en drinken maar er ontstaat ook een verhoogde kans op infecties. Gezien de gevolgen van orale mucositis is het belangrijk dit zoveel mogelijk te voorkomen, dit lukt echt niet altijd. Het is van belang om deze bijwerking te melden aan uw arts of oncologieverpleegkundige.
In deze folder leest wat u zelf kan doen om deze bijwerking zoveel mogelijk te voorkomen en indien u er toch last van krijgt, kan doen om de gevolgen te beperken.
Voordat de chemotherapie begint
Onderzoek naar al aanwezige ontstekingen.
Voordat de behandeling begint is het verstandig om een bezoek te brengen aan de tandarts voor een controle. Voor sommige behandelingen wordt u door verwezen naar de kaakchirurgie.
De tandarts/kaakchirurg kan beoordelen over er mogelijke ontstekingen aanwezig zijn en vervolgens hier een behandeling voor adviseren.
Ontstekingen voorkomen
Reinigen en bevochtigen van het mondslijmvlies
Er zijn verschillende preventieve maatregelen die u kunt nemen om de ernst en de duur van orale mucositis te beperken. Een belangrijke maatregel is reinigen en bevochtigen van het mondslijmvlies, door regelmatig te spoelen of sprayen met water of een zoutoplossing. Hiermee verwijdert u het mogelijk aanwezig taaie slijm of eventuele voedselresten. U kunt deze zoutoplossing zelf maken dor een afgestreken theelepel keukenzout op te lossen in een beker gekookt water (250 ml) en hier vier tot zes maal per dag uw mond mee te spoelen. Het is ook van belang dat u na overgeven ook uw mondholte goed spoelt.
Met een gaasje, gewikkeld om uw wijsvinger en gedrenkt in de zoutoplossing kunt u de slijmvliezen tussen de kaakwallen en de wangen/lippen, het gehemelte en onder de tong reinigen.
Indien u een gebitsprothese draagt, is het belangrijk deze uit te doen bij het verzorgen en spoelen van de mond. Houd de lippen schoon met een nat gaasje en vet ze in met vaseline uit een tube.
Gebitsverzorging
In de mond en voornamelijk tussen de tanden en kiezen wordt voortdurend plaque gevormd. Deze witte substantie bestaat voor ongeveer 70% uit bacteriën. Wordt deze plaque regelmatig verwijderd, dan kan dit van positieve invloed zijn op de ernst en duur van de mucositis. Door uw gebit regelmatig en op de juist wijze te poetsen (zie afbeelding) kan tandplaque vorming voorkomen worden. Vervang uw zachte tandborstel regelmatig en laat deze met de kop naar boven aan de lucht drogen. De tandpasta dient fluoride te bevatten en mag niet irriteren. Sommige mensen hebben een voorkeur voor mentholvrije tandpasta. Het gebruik van flosdraad, tandenstokers of ragers is toegestaan. Maar pas wel op voor tandvleesbeschadigingen.
Slijmvliesbeschadigingen voorkomen
Hard, scherp, gekruid of heet voedsel en (gedeeltelijke) gebits- of tandprotheses kunnen uw mondslijmvlies beschadigen. Het is daarom raadzaam om protheses ’s-nachts niet te dragen en, mocht u orale mucositis ontwikkelen, ook overdag uit te laten. Bewaar de prothese in water en ververs dit dagelijks. Reinig de prothese met een prothesetandenborstel. Gebruik geen reinigingstabletten, deze zijn te agressief voor het materiaal van de prothese. Een alternatief is de prothese een keer per week, ’s-Nachts in een oplossing (1:1) van water en azijn te leggen.
Tijdens de chemotherapie
Mondverzorging bij orale mucositis
Het kan voorkomen dat er na een eerste kuur al mucositis optreedt maar het kan ook pas na meerdere kuren optreden. Dit is mede afhankelijk van de chemotherapie die is gegeven. Aanvankelijk uit dit zich in een branderig gevoel in de mond. Het slikken en kauwen is gevoeliger waardoor eten en drinken moeizamer of soms niet meer goed mogelijk is. Vaak gaat deze klachten gepaard met smaakveranderingen. Soms wordt het slijm verdikt en ook taai. Het tandvlees kan makkelijker bloeden en voelt schraal aan.
Het mondslijmvlies ziet er vaak bleek uit, maar is op bepaalde plaatsen rood en/of gezwollen. Wanneer de mucositis zich doorzet kunnen er witte en pijnlijke plekjes ontstaan, die zich kunnen uitbreiden tot blaren. Dit kan gepaard gaan met (ernstige) pijn.
Hoewel pijnlijk is het van belang om uw mondholte zo goed mogelijk te blijven verzorgen, om verdere uitbreiding te voorkomen. Soms is een verwijzing naar mondhygiëniste van belang voor behandeling of advies.
Pijnverlichting
Er zijn verschillende medicijnen mogelijk voor een goede pijnverlichting bij orale mucositis. Hoewel niet echt goed onderzocht hebben sommige patiënten baat bij het spoelen met Kamille of bosbessensap. Verder zijn er ook pijnverzachtende gels of sprays op de markt. Daarnaast maken sommige patiënten gebruik van ijs. Zij zuigen op ijsblokjes of gebruiken fijngemaakte ijsblokjes ter verlichting van pijn.
Soms is het noodzakelijk om pijnstillende medicijnen te gaan gebruiken ter verlichting van de pijn. Dit kan van belang zijn indien er ook problemen ontstaat met eten en drinken. Overleg bij pijn altijd met uw behandelend arts of de oncologieverpleegkundige.
Na de chemotherapie
Over het algemeen verdwijnen de mondproblemen weer nadat de chemotherapie beëindigd is. De reguliere controles bij de tandarts kunnen weer gewoon worden hervat. Wanneer de tandarts of kaakchirurg vraag naar uw medische historie, is het aan te raden altijd te melden dat u chemotherapie heeft gehad.